🗣️ Lên tiếng – Quyền không thể bị lãng quên
Một trong những quyền quan trọng và thường bị xem nhẹ nhất của trẻ em là quyền được bày tỏ ý kiến về những vấn đề liên quan đến cuộc sống của chính mình. Theo Công ước Liên Hợp Quốc về Quyền Trẻ em (CRC), mọi trẻ em đều có quyền nói lên suy nghĩ, cảm nhận và quan điểm, và những ý kiến ấy cần được người lớn lắng nghe một cách nghiêm túc.
“Lắng nghe trẻ không phải là nhượng bộ – đó là thể hiện sự tôn trọng.”
❓ Trẻ được lên tiếng trong những vấn đề gì?
Gia đình: Trẻ có quyền được bày tỏ ý kiến về việc học, sinh hoạt, những quyết định ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống trong nhà.
Trường học: Trẻ có thể lên tiếng khi bị đối xử bất công, có góp ý về phương pháp học, hoặc tham gia xây dựng nội quy lớp học.
Xã hội: Trẻ có quyền tham gia vào các hoạt động cộng đồng, nói lên mong muốn về môi trường sống, an toàn, giải trí, giáo dục...
Pháp lý: Trong các thủ tục pháp lý liên quan (ly hôn, chăm sóc thay thế, nhận con nuôi...), trẻ có quyền trình bày nguyện vọng của mình phù hợp với độ tuổi.
⚠️ Vì sao trẻ thường không dám lên tiếng?
Sợ bị mắng, phán xét: Trẻ từng bị người lớn ngắt lời, quát mắng hoặc không lắng nghe nên dần im lặng.
Không được khuyến khích: Nhiều trẻ không được dạy rằng mình có quyền phát biểu, phản hồi và đặt câu hỏi.
Thiếu kỹ năng: Trẻ không biết cách diễn đạt cảm xúc, quan điểm của mình rõ ràng, dễ bị hiểu sai.
Văn hóa “trẻ con phải nghe lời”: Quan niệm cũ khiến người lớn xem nhẹ hoặc gạt bỏ tiếng nói của trẻ.
✅ Khuyến khích trẻ lên tiếng – bắt đầu từ người lớn
👪 Cha mẹ
Tạo không gian để trẻ chia sẻ thoải mái, không phán xét.
Hỏi ý kiến trẻ khi ra quyết định trong gia đình (chọn lớp học thêm, sắp xếp thời gian chơi…).
Lắng nghe đầy đủ, nghiêm túc, không ngắt lời, không áp đặt.
🏫 Thầy cô
Tạo điều kiện để học sinh trình bày suy nghĩ, góp ý về việc học và các hoạt động lớp.
Xây dựng lớp học dân chủ, khuyến khích học sinh thảo luận, phản biện và đặt câu hỏi.
Ghi nhận những đóng góp tích cực của học sinh, dù nhỏ.
🌐 Cộng đồng và xã hội
Tổ chức các chương trình, diễn đàn trẻ em để các em có cơ hội bày tỏ ý kiến về những vấn đề xã hội liên quan đến trẻ.
Bảo vệ trẻ khi các em lên tiếng chống lại bất công, xâm hại, phân biệt đối xử.
🧠 Giúp trẻ học cách lên tiếng đúng cách
Dạy trẻ cách bày tỏ cảm xúc: “Con buồn vì…”, “Con muốn…”, “Con thấy…”.
Khuyến khích trẻ viết nhật ký, viết thư, tham gia thảo luận nhóm.
Dạy trẻ phân biệt giữa việc lên tiếng để góp ý, phản ánh và việc cư xử thiếu tôn trọng.
Cùng trẻ luyện tập các tình huống giao tiếp khó (nói với giáo viên, bạn bè, người lớn…).
💬 Kết luận
Tiếng nói của trẻ em có giá trị. Khi được tôn trọng và lắng nghe, trẻ sẽ cảm thấy an toàn, tự tin và phát triển toàn diện hơn. Lên tiếng không chỉ là một quyền – đó còn là bước đầu để trẻ em trở thành công dân có trách nhiệm, biết suy nghĩ và hành động tích cực trong tương lai.
“Lắng nghe trẻ hôm nay – để các em dám làm chủ tương lai ngày mai.”